Theophrastus Kimdir?
Theophrastus Kimdir?
Theophrastus (MÖ 370 - MÖ 287 yaklaşık) Midilli adasında doğmuş, oradan Atina'ya geçerek çalışmalarını burada yürütmüştür. Aristoteles'in halefi olan Theophrastos, Aristoteles'in ölümünden sonra, Akademi'nin başına geçmiştir.
Aristoteles'in ölümüyle okulun yönetimini alan Theophrastus, her şeyden önce bir "bilgin"dir. Aristoteles'in okulundan böyle bir bilginin yetişmesi ise son derece doğaldır. Theophrastus, İlk Çağ'ın en büyük "botanikçi"sidir. Aristoteles, hayvanlar dünyasını sistemli olarak sınıflandırmıştır. Theophrastus ise bu klasik sınıflandırmayı bitkiler dünyasına uygulamıştır. Onun "Bitkiler"inden başka, metafizik görüşlerini içeren, bazı tanıtma yazıları günümüze kadar gelebilmiştir. Bu yazılarda, Aristo için de önemli bir konu olan, "Doğada bir amaca yönelen güçler var mıdır?" sorusuyla ilgili çalışmaları yer alır.
Theophrastus'un ayrıca küçük ancak dikkat çeken bir psikoloji kitabı da vardır. Bu küçük kitapta Theophrastus insan "karakterler"ini sınıflandırır ve bunlar için model örnekler göstermeye çalışır. Üstadı Aristoteles de Poetik adlı kitabında, dramacılardan söz etmiş ve karakterler konusuna değinmişti. Başka bir konuda da Theophrastus, üstadı Aristoteles'in izinden gider: O da değerli bir felsefe tarihçisidir. Aristo bir felsefe konusunu incelerken, bu konuyla ilgili kendinden öncekilerin neler düşündüğünü belirlemeye çalışmıştır. Theophrastus da aynı metodu uygulayarak bir felsefe tarihi yazmıştır. Bu felsefe tarihinde filozofların çeşitli konularla ilgili görüşleri sistematik bir biçimde düzenlenmiştir. İlk Çağ'da bu eser çok kullanılan bir "kaynak" görevi üstlenmiştir.
Yunan felsefesinin belli bir dönemi ile ilgili görüşlerimizin pek çoğu Theophrastus'un "Felsefe Tarihi" eserine dayanır. Ancak onun eserine ait bilgilerimiz dolaylı yollardan elde edilmiştir. Çünkü onun eseri bize kadar ulaşmış değildir. Biz ancak bu eserden yararlanmış olan öteki kaynakları tanıyoruz. Kaynak konusunda eski Yunanlılar günümüze göre farklı davranmışlardır. Eski Yunan metinlerinde kaynaklar genellikle belirtilmez. Nitekim sonraları yazılan "Florileqium (Seçme Çiçekler)" denilen felsefe seçkileri doğrudan asıl metinlerden değil de Theophrasetan ve ondan yararlanmış olan kaynaklardan derlenmiştir.
Theophrastus, hocası Aristoteles gibi sistemci olmaktan ziyade bir gözlemci ve koleksiyoncu olarak bilinir. Daha çok botanik dalında önemli saptamalar yapan bir doğabilimci, felsefeci, morfoloji bilgisi çok fazla olan Theophrastus'un 500'e yakın bitkinin morfolojik özelliklerini birçoğunu da resimleyerek ortaya koymuş ve Atina'da bir botanik bahçesinde tıbbi bitkileri yetiştirmiştir. Aristoteles'in hayvanlar dünyasıyla ilgili sınıflamasını, bitkileri de kapsayacak şekilde genişletmiştir.
Theophrastos, hipotetik ve ayrık tasımların formüllerini de vererek, mantık alanına da önemli katkılar yapmış olduğu için, bir yandan da Stoacı ve Epikürosçuluğa çıkan yolu hazırlamış biri olarak görülür.
Theophrastus bitkilerin dış görünüşüne bakarak ot, çalı, yarı çalı kavramını ortaya atmıştır. Botanikte kullandığı bazı terimler hala kullanılmaktadır (Vessel = kanal, karpos = meyve). Theophrastus bitkileri tek çenekli (monokotiledon) ve çift çenekli (dikotiledon) olarak da ayırmıştır. Çiçeklerin tozlaşma biyolojisinde erkek ve dişi bireylerin bir araya gelmeden tozlaşmanın oluşamayacağını söylemiştir. Theophrastus botaniğin babası olarak kabul edilir. Ölümü Myra şehrinde ölmüştür. Myra'da bir zehirli hayvanın ısırmasıyla öldü.