Seküler Akım'a Dair
Aşağıdaki metin, Cambridge Üniversitesi İngiliz Edebiyatı Kral VII. Edward uzmanı Profesör Basil Willey’nin (1897-1978) Hıristiyanlığın Dünü ve Bugünü başlıklı kitabından alınmıştır. Willey, modern kültürdeki seküler akıma eşzamanlı olarak ortaya çıkan yeni ve faal bir ilahiyatın yükselişine dikkat çekmektedir.
(…) Biz, dine hem elverişli hem de elverişsiz bir tarihi çağa girdik. Elverişsizdir, zira seküler bir akımla Tanrı’dan duyulmamış uzaklıklara doğru ilerlemekte, insanlığı hatta belki de bu büyük küreyi felaketin eşiğine getirmektedir. İnsanlar, Yeni Ahitteki eskatolojik (dünyanın sonuyla ilgilenen) söylemleri artık gönül rahatlığıyla okuyamamaktadır. Ancak, tam da aynı sebepten, yani tanrısızlığın etkilerinin şu anda korkutucu biçimde aşikâr olması nedeniyle elverişlidir. Son yüzyılda, bu seküler akım, burada ve başka ülkelerde, refah ve insan kaderinin ve hatta insan doğasının kendisinin ilerlemeci gelişimine olan yaygın inançla gizlenmiştir (pek çok Amerikalı için hâlen böyledir). Şimdi, bazı radikal hatalar nedeniyle (ki bu İlk Günah olarak yorumlanabilir), insanın seküler ya da doğal düzlemdeki çabalarının, tamamen Mammon’a (Aramicede zenginlik tanrısı) hizmet etmeye (yani tamahkârlığa), rekabete, saldırganlığa ve sonuçta kendini yok etmeye hizmet etmek üzere yön değiştirdiğini daha açıkça görüyoruz.
Ayrıca Hıristiyanlık reddedildiğinde, onun yerini faşizm ve Marksizm, fundamentalizm / köktencilik ya da astroloji gibi uydurma dinlerin aldığını da görüyoruz. Bu farkındalık, bazı kimselerin akıllarına (genel bir çapta olmasa da) dine doğru bir karşı-akım fikrini getirmiştir ki bu da, sözüm ona buhran/bunalım ilahiyatını doğurmuştur. Hıristiyanlık, şimdi çorak ülkedeki güvenli bir kaya parçası, fırtınaya karşı bir sığınak, mesela komünizme tek alternatif olarak sunulabilir.
Sahte dinlerin yanı sıra, seküler akım olarak adlandırdığım bu şeyin içinde işleyen başka etkiler vardır ve bu etkiler, hem söz konusu akımın ürünü olup hem de ona hız kazandırmaktadır. İnsana doğal düzen tarafından tamamıyla asimile edilmiş gibi davranmaya meyilli psikoloji ve sosyoloji bilimlerinden burada bahsedilebilir. Freudçu nosyonlar, geniş bir alana dağılmaktadır ve eski “günah kanısı”, baskıların analiziyle hükümsüz kılınmıştır. “Senin ilahi kurallarına karşı geldik.” demek yerine, şimdi biz, “Zavallı ben, annem ve babam, ben çocukken, ne kadar da akılsızca davranmış olmalılar.”diyoruz. Bunu, ev hayatındaki çöküşler, huzursuzluk, hız ve modern varoluşun yerine oturmayışı takip eder. Söz konusu durum, çoğu kimseyi herhangi bir şeyi derinlikli düşünmekten, hissetmekten soğutur; ya da yaratıcılık ile katlı düşünmenin/içe dönmenin yerine geçebilecek pek çok mekanik öğelerin geçiciliği, iç dünyayı boşaltır. Zaten fazlasıyla tanıdık olan günümüz işaretlerini teker teker saymaya gerek yok. Hidrojen bombası esasen çok kötüdür, fakat geleneksiz, sınırsız, disiplinsiz, köksüz, tanrısız, cahil ve kayıp yetişen yeni bir neslin her sabah gazetede resmedilen bir görüntüsüdür.
Öyleyse, paganizme dönüşün Hıristiyanlığı ilkel savaşçılığına döndürdüğü söylenebilir. Artık kadim ya da yerleşik bir sosyal düzenin takdisi olmayan kilise, kendini bir kez daha, gerçek bağlılığının idrakinde ve ilk Hıristiyanlar gibi dünyayı altüst etmeye hazır, dünyaya karşı duran bir azınlık olarak görebilir. Ancak sorun yine de devam etmektedir: İçine nüfuz etmeyi, dönüştürmeyi ve (günahtan) kurtarmayı bir tarafa bırakın; Hıristiyanlığın saçmalık ya da afyon olduğundan emin olan ve nasıl bir gerçek içerebileceği üzerine bir an bile kafa yormayan insan kitlelerine nasıl ulaşılacağı sorunu. Çağımızı doğru değerlendirmek adına, Hıristiyanlar kendilerine dışarıdan bakmak için büyük çaba sarf etmelidirler. İlk olarak (diyelim ki) Hıristiyanlığa has iddiaların, kendisine sadece kibirlilik olarak göründüğü dini bütün bir Hindu ya da Müslüman’ın gözünden ve ardından da, Hıristiyanlığı foyası çoktan ortaya çıkmış bir efsane olarak gören pek çok Avrupalı kardeşimizin gözünden bakmalıdırlar. İşte o zaman, üzerlerindeki sorumluluğun, aslında başkalarının yanlışlarını göstermek değil, kendilerinin ne şekilde haklı olabileceklerini göstermek olduğunu hissedebilirler.
Aslında bu yönde bir çaba sarf edilmekte; Hıristiyan teologlar ve diğer düşünürler, en yeni bilgileri ve yenilenmiş ilahiyat çalışmalarını kullanarak, Hıristiyanlığın bir cevabı olduğunu, günümüzün sorunlarına ve endişelerine tek geçerli cevabı sunduğunu göstermeye çalışmaktadırlar.
Zamanın ruhunun gerçekleştirdiği devasa saldırılara rağmen, din, hatta Hıristiyanlık, bir şekilde hayatta kalmış, fakat ilahiyat bir kez daha değişmiştir. (…)
Hıristiyanlık, doğal ve tarihi bilimleri bastırmaktan artık vazgeçmiş, kendini onların kategorilerine uydurma çabalarına son vermiştir. Ve artık şunu daha net görmektedir: Onun işlevi, kendini doğal ve tarihi bilimlere adapte etmek ya da onların yerel gerçekliklerini inkâr etmek değildir; onlardan ayrı durmak ve onların görmezden geleceği ihtiyaçlar üzerinde -ezel ve ebedin ilahi sırrında, kaynağı ve sonu olarak bütün doğal nedenselliği kuşatan transandant (aşkın) gerçeklikte- ısrarcı olmaktır.
Basil Willey, Hıristiyanlığın Dünü ve Bugünü, 1952, s. 7, 15, 133.