Psikoloji Nedir?
Psikoloji Nedir, Ne Demektir?
Psikoloji insan yaşamının tüm yönleriyle ilişkili olan bir bilimsel disiplindir.
Çalıştığı konular hepimizin yaşamını çok yakından ve derinden etkileyen konular olduğu için, psikoloji eğitimi almamış olsak da, psikolojinin ilgilendiği alanlar konusunda her birimizin sağduyusal bir bilgisi, bir fikri vardır. Örneğin, karşımızdaki insanın ne kadar zeki olduğuna dair yaklaşık bir tahminde bulunma, herkesin farklı yeteneklere sahip olduğunu bilmek, çocukluk yıllarında anne-baba davranışlarının çocuğun kişilik gelişimini etkileyeceğini tahmin etmek, çocuğun okul başarısının yetenek, okul çevresi ve aile çevresindeki pek çok faktörden etkilendiğini tahmin etmek, lider olmak için ne tür kişilik özelliklerine sahip olmak gerektiğini bilmek, kişiler arası çatışmaları nasıl çözebileceğimize dair birtakım çözüm yollan üretmek, televizyonda şiddet içerikli programlar izlemenin çocuklar üzerindeki etkisini tahmin etmek, öfkemizi nasıl kontrol edeceğimizi, stresle nasıl başa çıkacağımıza dair fikrimizin olması, yaptığımız işten ne kadar ve nasıl doyum aldığımız konusunda fikir oluşturmak gibi pek çok konuda her birimizin kendi çapında bir "psikolog" olduğunu ileri sürebiliriz.
Bütün bunlara rağmen, psikolojinin kapsamı o kadar geniş ki bazı durumlarda psikolojinin ilgilendiği bir takım konuları duyduğunuzda şaşırabilirsiniz. Örneğin, psikolojinin "astronotların içinde rahatlıkla yaşayıp, işlerini görebilecekleri uzay kabinleri geliştirme işinde görev almak, oşinografi araştırmaları için sualtı konutlan tasarlamak, bedensel özürlüler için yapay uzuvlar ve başka protezler geliştirmek, insan düşüncesine zihinsel işlevleri yerine getiren bilgisayarların ve robotların geliştirildiği yapay zeka alanında çalışmak" gibi alanları kapsadığını da biliyor muydunuz? (Atkinson, Atkinson ve Hilgard, 1995; s. 19).
Buraya kadar söz konusu edilen psikoloji yaklaşımlarından da anlaşılabileceği gibi, psikoloji kısa tarihi boyunca çeşitli biçimlerde tanımlanmıştır. Kimilerine göre psikoloji, "zihinsel yaşamın bilimi", kimilerine göre "bilinçdışının bilimi", kimilerine göre "davranış bilimi"dir (Atkinson, Atkinson ve Hilgard, 1995). Bugün psikoloji, tüm entelektüel tartışmalarda olduğu gibi, ilk zamanlarındaki bu birbirine zıt gibi görünen fikirlerin bir sentezi olarak anlaşılabilir (Gray, 1999); bugün artık yaygın olarak kabul edilmiş tanıma göre psikoloji, davranışın ve zihinsel süreçlerin bilimsel olarak çalışılmasıdır. Bu tanımdaki davranış, konuşma ve hareket gibi gözlenebilir olgulara, zihinsel süreçler ise düşünme, hatırlama, duygu hissetme gibi davranıştan çıkarsanabilen içsel olgulara işaret eder. Böyle bir tanım, psikolojinin, nesnel bir bilim olmaya verdiği önemi gösterir (Atkinson, Atkinson ve Hilgard, 1995; Uba ve Huang, 1999).