Mekanikçi Özdekçilik Nedir?
Mekanikçi Özdekçilik Nedir?
Doğal ve toplumsal olguların mekaniğin yasalarıyla açıklanabileceğini sanan özdekçilik anlayışı. Özellikle 17. ve 18. yüzyıl özdekçiliği bu yapıdadır ve bu adla anılır. Bu yüzyıllarda yer ve gök mekaniği pek gelişmiş ve bütün bilimleri olduğu gibi özdekçiliği de önemli ölçüde etkilemişti.
Kaldı ki İngiliz fizikçisi Newton’un mekaniğin yasalarını ortaya koymasından yüzyıllarca önce de İ.Ö. 5. yüzyıllarda, Abdera düşünürleri adıyla anılan Leukippos’la Demokritos’un, Epikuros’un ve onun Roma’lı izdaşı Lukretius’un özdekçilikleri de mekanikçiydi. Bunlardan esinlenen Gassendi ve Bacon gibi bilginler de mekanikçi bir anlayış geliştirmişlerdi. Descartes, evreni kocaman bir makine olarak görüyor, Hobbes canlı doğayla cansız doğayı bir ve aynı sayarak mekanik nedenlerle açıklıyor ve tanrıyı bile ‘’doğal nedenlerin en üstünü’’ sayarak doğalaştırıyordu. Hobbes’a göre evrende her şey-özdeksel, ruhsal, insansal, toplumsal her şey-doğal ve bundan ötürü de özdeksel nedenlerle belirlenmişti. Ruh, irade vb. gibi özdeksel olmayan tasarımlar boş ve temelsiz önyargılardı; evrende bütün olup bitenleri bu gibi tasarımlardan ve düşlerden kurtararak matematikte olduğu gibi zorunlu şemalara bağlamak bilimin ödevi olmalıydı. Mekanik yasalara göre kurduğumuz ve işlettiğimiz bir makinenin artık nasıl işleyeceğini ve neler üreteceğini önceden bilebilirsek, öylece, evrensel belirlenişin tek kaynağı olan özdeksel nedenleri de bilmekle geleceği önceden bilebilir ve ona-tıpkı bir makinede olduğu gibi-önceden dilediğimiz yönü verebilirdik. İşte bu anlayış katıksız bir ‘mekanikçi özdekçilik’ anlayışıydı.