İmge
Şiir imge sanatıdır, ama imge yakalamaktan ibaret değildir. Kısa kısa imgelerden nefret ediyorum… Ben uzun şirde birtakım temalar yakaldım. Temayı geliştirerek uzun şiir sürdürmek önemli. (1)
Batı dillerindeki “image” ı karşılayan bu sözcük, Türkçe “im” kökünden yapılmıştır, “işaret” anlamındadır.
Dilimizdeki “İmi timi yok” deyişi, “İzi belirtisi yok” demeye gelir. İmge “Varolan ya da varmış gibi tasarlanan nesnelerin anlıkta canlandırılışı” dır. Bu bir tür kopyadır. Ama işimiz bununla bitmiyor. Duyu organlarıyla algılanmış bir şeyin düşüncel kopyasıdır da imge ve somut niteliktedir. Burada taklit içleştirilmiş artık, algılarımızın yeni nesnelerle yeniden kurulmasıdır. Bir devinimin gerekliliği ile anlıkta canlandırılmış biçimi benzeşirler elbet, duyumsal izlenimin sürmesi imgeyi ortaya çıkarır. Ama aradaki benzerlik her zaman kesin değildir, ozan imgeyi bulurken, haberi olmadan, duyumsal izlenimden sıçrar kimi zaman, ama onun için “izlenim” ile “imgesi” aynı şeydir. İmdi rüyada ancak duyumsal işaretlerin egemen olduğunu düşünürsek, düşünsel işaretlerin bulunmadığı bir dünyaya gelmiş oluruz. Buna bakarak bir ozan, zekanın denetiminden çıkardığı imlerle çalışmaya başladı mı, onun yaptığı iş “saçma” görülür. Hiç olmazsa bir süre için… Bu yeni deneyin getirdiği yeni ölçüler ve değer yargıları yerleşinceye dek.
Gerçeküstücü Fransız ozanı Reverdy’nin bir sözü ile bağlayalım yazımızı. “İmge, ruhun arı bir yaratısıdır.” (2)
Melih Cevdet Anday