Felsefenin İşlevi Nedir?
Felsefenin İşlevleri Nelerdir?
Felsefe, görünenin gerisindeki asıl gerçekliği kavramaya; evrensel değer yargılarıyla özgür irade, görev, sorumluluk gibi kavramları kişisel ve sosyal davranış kurallarını irdelemeye; bilgilerimizin kaynak, nitelik ve dayanaklarını açıklamaya yönelik bir çalışmadır. Bu çalışmanın her boyutunda değişik eğilim, yaklaşım ve bakış açılarını yansıtan öğretiler görülmektedir.
Bütün bu farklı bakış açılarına rağmen felsefeye, genelde dünyayı ve dünyadaki yaşantılarımızı anlamlı kılma uğraşı olarak bakabiliriz. Felsefe özellikle günümüzde dil, bilim ve matematik konularında mantıksal çözümlemeler yapmaktadır. Fakat yine de felsefenin evrensel işlevi, dünya ve yaşam anlayışımızı akılla işlemek, bilgi alanımızda bize kavramsal açıklık sağlamaktır. Felsefe “çözüm” olarak getirdiği sonuçlarından çok; evren ve insanla ilgili olarak ele aldığı sorunlar, bu sorunlara yaklaşım biçimiyle bir kimlik kazanır. Aradığımız çözümleri versin ya da vermesin, önemli olan felsefenin belli bir tecrübesine dayanan açıklamalarıdır. Bu açıklamalar bize düşüncelerimizi zenginleştirmeyi sağlayan yeni ufuklar açar, dünya görüşümüzü kendi çabamızla kurma özgürlüğü sağlar.
Başlangıç dönemlerinde felsefe, varlığın doğasını belirlemeye, evrende olup biten her şeyi açıklayan ana ilkeleri bulmaya yönelik bir etkinlikti. Daha sonra Orta Çağ'da kilisenin etkisine girdi. Evreni Tanrı'nın bir eseri olarak kavrama, insan yaşamını da bu doğrultuda anlamlandırma tutumuna dönüştü. Rönesans'la birlikte, özellikle bilimin git gide güçlenen etkisi altında kavramsal çözümlemelere yöneldi. Çağımızda felsefenin esas işlevi, tüm düşünsel etkinlikleri bu arada; bilimi, sanatı ve ahlakı varsayım, anlam ve amaçlar bakımından eleştirel çözümlemedir.
Geçmişte felsefe, gerçekliği bir bütün olarak sadece akıl ve sezgiyle kavramaya çalışmıştır. Bilimin gelişmesiyle bu tutum geçerliliğini yitirmiştir. Günümüzde felsefe, artık kapsamlı bir dünya görüşü sunmaktan çok; bilim, sanat ve ahlak alanlarındaki kavramları açıklığa ulaştırmak çabasındadır. Bu alanlarda ileri sürülen tez ve değer yargılarını eleştirel bir yaklaşımla ele almaktadır. İnsan hayatının bir anlamı olup olmadığını araştırmakta, insanın hangi eylemleri gerçekleştirmesi gerektiğini sorgulamaktadır. İnsanı ve toplumu mutlu edebilecek koşullarla ilgilenmektedir.
Felsefe, insanların ve toplumların yaşamlarında çok önemli bir takım işlevler gerçekleştirmiştir. Felsefenin önemini ve değerini ortaya koyan bu işlevleri şöyle sıralayabiliriz:
* Felsefe, büyük siyasi oluşumların ve dönüşümlerin ortaya çıkışında etkili olmuştur. Rönesans, Reform hareketleri, Fransız Devrimi gibi büyük siyasi hareketlerin temelinde filozofların görüşleri vardır.
* Felsefe, bir yönetim biçimi olan demokrasinin gelişmesine ve işleyişine önemli katkılar sağlamıştır. Temel hak ve özgürlüklerin temellendirilmesi, anayasaların oluşumu, eşitlik, özgürlük ve barış gibi evrensel değerlerin benimsenmesinde filozofların önemli katkıları vardır.
* Felsefe insanın bilinçlenmesinde, evreni, dünyayı, kendini anlamasında, merak ve şüphe dürtüsünün doyurulmasında önemli işleve sahiptir. Her şeyden önce insanın
varoluşunun anlamını sorgulamasını sağlar. "Niçin bu dünyadayım?", "Yaşamımın bir amacı var mı?, "Zihin bedenden farklı mı?" türünden sorularla varoluşumuzu anlamlandırmak yönünden büyük yararı vardır. Başka bir anlatımla, insan yaşamının ve eylemlerinin dayandığı bazı temel ilkeler vardır. Bu ilkelerin sorgulanması ve temellendirilmesi, insanın bu dünyadaki var oluşunu anlamlandırması açısından büyük önem taşır. Yaşamın dayandığı bu ilkeleri hiç sorgulamadan gerçekleştirilecek bir varoluş (yaşam) sıradan ve temelsiz bir varoluştur.
* Felsefe, insana birçok konuda açık seçik ve doğru düşünebilmeyi öğretir. Felsefi düşünme, insana bir probleme birçok yönden bakabilme ve sorunlara ön yargısız yaklaşabilme özelliği kazandırır.
* Günümüz, bilgi toplumu olarak nitelenmektedir. Bilgi alınıp satılabilen bir meta olarak görülmektedir. Çağdaşlığı ve gelişmeyi yakalamış, bilim ve teknoloji yaratmış toplumların felsefede de ilerlediklerini görüyoruz. İşte bilgiyi üretmenin önemli yollarından birisi felsefedir.
Ayrıca aşağıdaki özellikler de felsefenin işlevleri arasında sıralanabilir:
• Felsefe yaşama ve evrene karşı bir tavır alıştır (Sönmez 2006, s.62).
• Felsefe, akılcı incelemeye ve yaratıcı düşünceye dayalı bir yöntemdir.
• Felsefe evren ve bütün hakkında belirli bir görüş elde etmeye çalışan bir çabadır.
• Felsefe hem sorun hem de sorunların çözümü hakkında kuramlardır (Tozlu, 2003, ss.7-9).
• Felsefe dilin mantıksal analizi, kavramların ve sözcüklerin tanımlanması ve anlamlarının aydınlatılmasıdır (Türkoğlu, 1996, ss.168-169).
• Felsefe bilimlere yol göstericilik yapan onlara amaç, yöntem ve teknik önerilmesidir (Çelikkaya, 1999, s.87).