Duyguların Sınıflandırılması Nedir?
Duyguların Sınıflandırılması, Duygu Türleri ve Tipleri
Davranışların oluşmasında duyguları sınıflama konusunda araştırmacıların üzerin de uzlaştığı ortak temel bir nokta bulunmamaktadır.
Bazı araştırmacılar duygular olumlu ve olumsuz duygular şeklinde sınıflarken bazı araştırmacılar da duyguları boşa giden ve boşa gitmeyen duygular olarak ikiye ayrıldıklarını ifade etmektedirler. Duygulan sınıflandırma ile ilgili önemli çabalardan biri Robert Plutchik tarafın dan ortaya konulmuştur. Plutchik (1980) bireylerin uyum sağlayıcı davranışların güdüleyen duyguları sekiz temel kategoriye ayırmıştır.
Çevreye uyumu sağlayan bu duygular:
• korku • sevinç/neşe
• öfke/kızgınlık
• üzüntü/hüzün
• tiksinti/iğrenme
• umut/beklenti
• kabul etme/edilme
• hayret/şaşkınlık/sürprizdir.
Belirtilen tüm duyguların çevreye uyum sağlama adına bir işlevi olduğu düşünülmektedir. Örneğin; korku doğada canlıların kendilerini koruma adına tepkisel davranışları hazırlamalarına yardımcı olurken, öfke ve kızgınlık ise bu noktada saldırgan davranışın gerçekleştirilerek tehlikenin bertaraf edilmesine imkân tanır.
Plutchik duyguları belirli bir sıralamaya göre dizerek bir duygu çemberi/tekerleği oluşturmuştur. Şekil 2.1.'de görüldüğü üzere bu çemberde birbirleriyle komşu olan duygular karşılarında veya onlara daha uzak olan duygulara kıyasla birbirlerine daha çok benzemektedirler. Çemberde karşılıklı olarak yer alan duygular birbirlerinin tersi bir duruma işaret ederler. Örneğin; beklenti/sürpriz, neşe/üzüntü gibi. Bunun yanında duygu çemberinde farklı duygular birleşerek daha farklı ve geniş çapta duygular elde edilebilmektedir. Örneğin;
• neşe ve beklenti bir araya gelerek iyimserliği;
• kabul etme ve korku bir araya gelerek teslim olmayı;
• sürpriz ve üzüntü bir araya gelerek hayal kırıklığını,
• öfke ve iğrenme bir araya gelerek hor görmeyi,
• neşe ve kabul etme bir araya gelerek aşk sevgiyi;
• beklenti ve öfke bir araya gelerek hırçınlığı/saldırganlığı
• korku ve sürpriz/şaşkınlık bir araya gelerek dehşeti
• iğrenme ve üzüntü bir araya gelerek pişmanlığı meydana getirmektedir.